Φωτογραφικοί περίπατοι: Αρχαία Ιθώμη

Ίσως ένας από τους πλουσιότερους σε ευρήματα αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ελλάδα. Χρειάζονται τόμοι ολόκληροι για να περιγράψουμε την έκταση αυτή. Θα κάνουμε μια σύντομη περιήγηση με την ευχή και ελπίδα, για τον κάθε αναγνώστη να επισκεφθεί τον χώρο αυτό και να λάβει πλουσιοπάροχα τους θησαυρούς που έχει να προσφέρει ο πολιτισμός μας. Μια θεραπευτική διέξοδο στις απαιτητικές αυτές μέρες. Περπατήστε και ξεχαστείτε στην όμορφη αγορά, ακούστε τα τραγούδια των προγόνων μας στο Θέατρο, τρέξτε στο καλοδιατηρημένο στάδιο, συλλογιστείτε στο Ασκληπιείο, μυρίστε την όμορφη φύση και αφεθείτε στην καθαρότητα της μοναδικής ατμόσφαιρας.

Έχοντας ήδη αφήσει πίσω μας την επιβλητική Αρκαδική πύλη κατευθυνόμαστε στον πυρήνα της αρχαίας Μεσσηνίας.

Στη βασίλισσα Μεσσήνη αποδίδεται κατά την παράδοση και η ίδρυση του ιερού του Διός Ιθωμάτα στην κορυφή της Ιθώμης (Παυσανίας 4.26-33).

Ο Παυσανίας μας πληροφορεί επίσης ότι ήδη επί της βασιλείας του Γλαύκου (10ος αι. π.Χ.) η Μεσσήνη θεοποιείται και λατρεύεται.

Άποψη από την κορυφή της Ιθώμης.

Ο αρχαιολογικός αυτός χώρος διαθέτει τμήματα όπως Αγορά, Θέατρο, η Βόρεια Στοά, τη κρήνη Αρσινόη, Ασκληπιείο, Στάδιο και Γυμνάσιο , το Μαυσωλείο και άλλα που θα δούμε παρακάτω.

Κρήνη Αρσινόη

Η κρήνη

Εκτός από τη θεοποιημένη Μεσσήνη και η Αρσινόη, κόρη του Λευκίππου και μητέρα του Ασκληπιού, κατά τη μεσσηνιακή παράδοση, έχαιρε ηρωικών τιμών.

Η Βόρεια Στοά

Αποτελεί τμήμα της τεράστιας αγοράς, μεγάλο μέρος της οποίας σώζεται και ανοικοδομείται .

Στο κέντρο της αγοράς δεσπόζει ο ναός της Μεσσήνης.

Στρατιές αρχαίων μνημών, παραδίδονται στα χέρια των υπομονετικών μελετητών να τα εξιλεώσουν βρίσκοντας τη θέση που ανήκουν.

Το Θέατρο

Το θέατρο είναι κτισμένο σε φρουριακό σύστημα δόμησης. Φέρει κατά διαστήματα οξύκορφες πύλιδες και κλιμακοστάσια.

Στα ρωμαϊκά χρόνια ανακαινίστηκε ριζικά και απέκτησε πολυώροφη σκηνή.

2012

2013

Εμφανής και αξιοσημείωτη η πρόοδος στην αναδόμηση του Θεάτρου.

Το Ασκληπιείο

Aποτελούσε το λαμπρότερο ιερό της Μεσσήνης με χάλκινους αδριάντες γύρω από το ναό και κατά μήκος των στοών γύρω. Στο κέντρο της αυλής δεσπόζει ο δωρικός ναός του Ασκληπιού και ο βωμός του.

Στα δυτικά της αυλής βρίσκεται σειρά πέντε οίκων με αγάλματα Απόλλωνος και Μουσών, Ηρακλή-Θήβας-Επαμεινώνδα, Τύχης, Αρτέμιδος Ορθίας και Φωσφόρου.

Στην ανατολική πτέρυγα βρίσκεται το θεατροειδές Εκκλησιαστήριο, το επιβλητικό πρόπυλο, το συνέδριο η βουλευτήριο και η αίθουσα του Αρχείου του γραμματέως των Συνέδρων.

Ενεπίγραφος κίονας, στημένος στη νότια πλευρά της αυλής, φέρει ψηφίσματα πόλεων που τιμούν το μεγάλο Δαμοφώντα για τη γενναιωδορία του και για την κατασκευή αγαλμάτων στην πόλη τους.

Ο Δαμοφών, γιος του Φιλίππου από τη Μεσσήνη, είναι ο γνωστότερος γλύπτης της ώριμης ελληνιστικής περιόδου στη Νότιο Ελλάδα. Επιδιδόταν στην κατασκευή αγαλμάτων που εικόνιζαν αποκλειστικά θεούς και ήρωες.

Τα κλασικιστικά στοιχεία των θεϊκών και ηρωικών μορφών του υπαγορεύονταν κατά ένα βαθμό από τον παραδοσιακό συντηρητικό χαρακτήρα αυτής της κατηγορίας έργων. Δούλευε κυρίως σε μάρμαρο, αλλά και σε ξύλο και χαλκό. Στα κολοσσιαίου συνήθως μεγέθους μαρμάρινα έργα του χρησιμοποιεί ενίοτε την τεχνική του ακρόλιθου, αλλά συνηθέστερα αυτή του τεμαχισμού. Συγκροτεί δηλαδή τις μορφές του από πολλά, χωριστά δουλεμένα, τεμάχια μαρμάρου, τα οποία συναρμολογεί, «συναρμόττει» με τη βοήθεια μεταλλικών συνδέσμων και κόλλας.

Κίονας Δαμοφώντα

Οι πρόσφατες έρευνες στη Μεσσήνη έφεραν στο φως κορμούς και θραύσματα από όλα τα έργα του που ήταν ανιδρυμένα στο Ασκληπιείο της Μεσσήνης: το τρίμορφο σύνταγμα Ασκληπιού-Μαχάονα-Ποδαλείριου, το δεκάμορφο σύνταγμα Απόλλωνος και Μουσών, τη Θήβα και τον Ηρακλή, την Τύχη, καθώς και την Αρτέμιδα Φωσφόρο.

Το γαλανόλευκο σε όλο του το μεγαλείο...

Τη βόρεια πτέρυγα του Ασκληπιείου κλείνει διώροφο οικοδόμημα, το Σεβαστείον, αφιερωμένο στη λατρεία της θεάς Ρώμης και των αυτοκρατώρων.

Γυμνάσιο και Στάδιο

Από τα πιο επιβλητικά και μεγαλόπρεπα σημεία του αρχαιολογικού χώρου.

Θα αφήσουμε τις εικόνες να πουν τη δική τους ιστορία με τα χρώματά τους.

Το στάδιο και το γυμνάσιο βρίσκονται σε επαφή με τον οχυρωματικό περίβολο.

Η είσοδος του σταδίου βλέποντας το ηρώο.

Οι στοές γύρω ανήκουν στο γυμνάσιο. Πίσω από τη δυτική στοά του Γυμνασίου βρισκόταν το τέμενος του Ηρακλή και του Ερμή.

Χώρος του γυμνασίου.

Πιο πέρα βρίσκονται τα ερείπια της παλαίστρας.

Το Ηρώο

Η ματιά του επισκέπτη κεντρίζεται ακαριαία στο μεγαλοπρεπές μαυσωλείο στο βάθος του σταδίου. Είναι αδύνατον να μη κοντοσταθείς μπροστά στη χάρη και την αίγλη του.

Αναπόσπαστο στοιχείο του Σταδίου αποτελεί το Ηρώο, που είχε τη μορφή πρόστυλου τετρακιόνιου δωρικού ναού. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του σταδίου κτισμένος πάνω σε ορθογώνιο πόδιο, που προεξέχει από το τείχος σαν προμαχώνας.

Το ναόσχημο κτίσμα ήταν ταφικό, αποτελεί ένα είδος ηρώου-μαυσωλείου, που εντάσσεται στην παράδοση των μικρασιατικών μαυσωλείων. Σε ορισμένα στοιχεία του σχετίζεται και με το Ηρώο της Καλυδώνος.

Προσωπικότητα με πλούτη και επιρροή, στην οποία απένεμαν οι Μεσσήνιοι κατά την πληροφορία του Παυσανία (4. 32,2) τιμές ήρωος, ήταν ο Μεσσήνιος ισόβιος αρχιερέας και ελλαδάρχης Σαιθίδας. Είναι επομένως βέβαιο ότι το ηρώο-μαυσωλείο του Σταδίου ανήκε στην οικογένεια των Σαιθιδών.

Σε αυτό ενταφιάζονταν και δέχονταν ηρωικές τιμές τα επιφανή μέλη της οικογένειας, από της ίδρυσης του Ηρώου τον 1ο αι μ.X. ως τα χρόνια τουλάχιστον της επίσκεψης του Παυσανία (155-160 μ.X).

Οι λατρείες και η σημασία τους

Σας παραθέτουμε κάποια στοιχεία αυτούσια απο το σύγγραμα του καθηγητή κου Πέτρου Θέμελη, Ήρωες της αρχαίας Μεσσήνης.

Σημαντικό ρόλο στην αντοχή και την αντίσταση των υποδουλωμένων Μεσσηνίων ενάντια στον πλήρη αφανισμό τους ως έθνους έπαιξαν η διατήρηση των τοπικών λατρειών και ιδιαίτερα της λατρείας των ηρώων, η μνήμη για τα κατορθώματα θρυλικών μορφών των Μεσσηνιακών πολέμων, όπως ήταν ο μεγάλος στρατηγός Αριστομένης, καθώς και ο διακαής πόθος των Μεσσηνίων της διασποράς για επιστροφή σε μια ελεύθερη πατρίδα.

Η αντίσταση που ασκούσαν δεν έπαιρνε τη μορφή της ανοιχτής αντιπαράθεσης με τον κατακτητή, αποδείχτηκε ωστόσο αποτελεσματική, καθώς ενεργούσε διαβρωτικά ενάντια στο εξουσιαστικό καθεστώς και συνέβαλε τα μέγιστα στη διαμόρφωση της Μεσσηνιακής εθνικής ταυτότητας

Μετά το 369π.Χ έτος ίδρυσης της πρωτεύουσας της νέας αυτόνομης Μεσσηνίας από τον Επαμεινώνδα, οι Μεσσήνιοι προσπάθησαν με ταχύτατους ρυθμούς να κερδίσουν το χαμένο έδαφος και να γεφυρώσουν το χάσμα που που είχε δημιουργήσει η πολύχρονη σπαρτιατική κατοχή.

Στη νέα πόλη που οικοδομήθηκε σύμφωνα με τις πλέον σύγχρονες για την εποχή αρχές οχυρωματικής τεχνικής και πολεοδομίας το Ιπποδάμειο σύστημα, εγκατέστησαν τάχιστα λατρείες του απώτερου προδωρικού και δωρικού παρελθόντος τους., λατρείες που είχαν υιοθετήσει ζώντας σε περιοχές εκτός Μεσσηνίας, καθώς και λατρείες ηρών οικιστών, οι οποίες σχετίζονταν με την πιο πρόσφατη ιστορία τους, όπως του Αριστομένη και Επαμεινώνδα.

Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία κατα την προετοιμασία οικοδόμησης της νέας πόλεως, οι Μεσσήνιοι με τους ιερείς τους προσέφεραν θυσία στον Ιθωματά Δία και τους Διόσκουρους, στις μεγάλες θεές Δήμητρα και Κόρη και στον Καύκωνα, μυθικό ιδρυτή των μυστηρίων της Ανδανίας.

Η λατρεία της επώνυμης της πόλεως ηρωϊδας Μεσσήνης, κόρης του βασιλιά του Άργους Τρίοπα και συζύγου του πρώτου βασιλιά της χώρας Πολυκάονος, μαρτυρείται τόσο φιλολογικά όσο και επιγραφικά ενώ εικονίζεται και σε νομίσματα της πόλης. Η Μεσσήνη αν και γυναίκα, μπορεί να χαρακτηρισθεί μυθική γεννάρχισα των Μεσσηνίων και επώνυμη ηρωϊδα της πρωτεύουσας πόλης Μεσσήνης. Στη βασίλισσα Μεσσήνη αποδίδεται και η εγκαθίδρυση των Ελευσίνιων μυστηρίων της Ανδανίας, τα οποία είχαν αρχικά εισαχθεί από τον Καύκωνα.

Ναό με χρυσόλιθο λατρευτικό άγαλμα της θεάς Μεσσήνης είδε ο Παυσανίας στο Ασκληπιείο της πόλης.

Το τετρασκέλιον ή γαμμάδιον για τους αρχαίους Έλληνες, σύμβολο του περιστρεφόμενου ήλιου, είναι το πιο αρχαιότερο, ιερό, μυστικό και διαδεδομένο σύμβολο του κόσμου. Είναι, στην ουσία, ένα αρχαίο φυλετικό σύμβολο. Είναι κεντρικό στις θρησκευτικές ζωές των αρχαίων λαών, όπως των Κελτών, των Ελλήνων, των Ινδών… Σε όλες τις περιπτώσεις είναι καλός οιωνός, σύμβολο καλής θέλησης, καλής τύχης, ευλογίας, μακροζωίας, γονιμότητας, υγείας και ζωής.

Στιγμές...

Επισκέπτης επεξεργάζεται τον ζήλο των μελετητών.

Οι οποίοι έχουν πιάσει δουλειά από πολύ πρωί.

Ένας μελετητής αρχαιολογίας κάτω από το βασανιστικό λιοπύρι επιμένει... και επιμένει...
Ο χρόνος ανταμείβει την προσπάθειά της. Και στο κορύφωμα αυτό τυγχάνει να είμαστε δίπλα της σε αυτή την αποκάλυψη.

Ένα αρχαίο νόμισμα!

Διερωτάται κανείς... μπορεί ποτέ η οποιαδήποτε παρουσίαση η οπτικοακουστικό υλικό να αντικαταστήσει το αίσθημα που προκαλεί η ίδια η παρουσία σε ένα τέτοιο γεγονός;

Ο ιστορικός περίπατος στην αρχαία Ιθώμη δεν έχει τελειώσει. Η αρχαιολογική ομάδα εργάζεται ακατάπαυστα, και οφοίλουμε να το σημειώσουμε σε αυτή τη παρουσίαση, δείχνοντας με τα έργα της και το ολοένα αυξανόμενο υλικό, που τόσο συχνά φέρνουν στην επιφάνεια, οτι ακόμη και αυτές τις στιγμές μπορεί να υπάρξει πρόοδος.

Τους ευχόμαστε από καρδίας τις πιο ευοίωνες ανασκαφές και ανακαλύψεις.

Αρχαία Ιθώμη λοιπόν...

Μια χρυσή ευκαιρία για τον τουρισμό του Νομού.

Ένας προορισμός γεμάτος εκπλήξεις και πλούτο.

Αντί επιλόγου

H ξέφρενη και αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας, στέκεται εμπόδιο, απειλώντας να ξεριζώσει τη σύνδεσή μας με τη σοφία και το πνεύμα των αρχαίων προγόνων μας.

Με αυτές τις δημοσιεύσεις ευελπιστούμε ότι ο κόσμος θα κινητοποιηθεί να επισκεφθεί αυτούς τους θεραπευτικούς χώρους και θα του δοθεί η ευκαιρία, να ζήσει έστω και για λίγο στην ατμόσφαιρα της απλότητας , της ομορφιάς και της γαλήνης που αυτοί του προσφέρουν.