Στον κάμπο της Μεσσηνίας, πέρα από τους γνωστούς θησαυρούς της γης όπως το εξαιρετικό ελαιόλαδο, τις ελιές, τα σύκα, τις σταφίδες και πολλά άλλα υπάρχουν και εκείνοι που τους προσπερνάμε απαρατήρητους και στην καλύτερη περίπτωση απλά κοντοστεκόμαστε με περιέργεια συνεχίζοντας τους περιπάτους μας. Αναφερόμαστε σε ένα μικρό ποώδες φυτό που στο νομό έρχεται με το όνομα Ρεκοντιά. Το εντοπίσαμε στα χωριά Αριστοδήμειο και Βουρνάζι του νομού. Στη συνέχεια της αναφοράς μας στο σπάνιο δρακόχορτο συνεχίζουμε λοιπόν με τον κοντινό συγγενή του που φέρει τη λατινική ονομασία
Arum Maculatum L.
Ανήκει στην οικογένεια Araceae ή Aroideae, η οποία περιλαμβάνει 2.000 περίπου είδη που κατατάσσονται σε 115 γένη. Βρίσκονται σε τροπικές και εύκρατες περιοχές, σπανίως υδρόβια, με ορατή σπάθη και πολλές ρίζες. Οι καρποί είναι συνήθως σε σχηματισμό "τσαμπιού". Ανήκει στα μονοκοτυλήδονα.
Περιγραφή
Είναι πόα πολυετής αναδυομένη από βολβό διαμέτρου 2 εκ. 'Έχει φύλλα λογχοειδή (σχήμα βέλους) μήκους μέχρι 25 εκ., βαθυπράσινα, στιλπνά, αμβλέα που έχουν συχνά καφεκόκκινες κηλίδες.
Τα άνθη εμφανίζονται την άνοιξη σε ερυθρή ταξιανθία (τσαμπί), που περιβάλλεται από ένα ωχροπράσινο βράκτειο φύλλο, την καλούμενη σπάθη.
Οι καρποί είναι κόκκινες ράγες δηλητηριώδεις. Εποχή ανθήσεως Απρίλιος-Μάιος. Το φυτό ανευρίσκεται στην Ευρώπη, Β. Αφρική, Αμερική, Ασία. Φύεται σε πορώδη εδάφη, αραιά δάση, χαράδρες, υγρούς ζεστούς τόπους και στους φράκτες.
Χρήσεις
Το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα σαν η Μεγάλη Δρακοντιά ( εξ ου και Ρεκοντιά), ή άρον ή ίσαρον από τον Διοσκουρίδη. Το έργο του Διοσκουρίδη «Περί ύλης ιατρικής» ήταν απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες της εποχής. Είχε μελετήσει περισσότερα από 500 φυτά και τα κατέταξε σύμφωνα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, ανάλογα με τη δράση τους στις διάφορες ασθένειες του ανθρωπίνου σώματος. Μέχρι και το 16ο αιώνα στο βιβλίο αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες και ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή! Στην ανατολική Κρήτη βρέθηκε μία σαρκοφάγος που είναι διακοσμημένη με μοτίβο που πιθανόν είναι παρμένο από τη δρακοντιά.
Χρησιμοποιήθηκε πολύ σε έλκη, πολύποδες, στομαχικές παθήσεις, ως καθαρτικό, αποχρεμπτικό, αντιρευματικό. Στις λαϊκές βοτανοθεραπευτικές αναφέρεται η χρήση του επίσης ως διουρητικού και εκτρωτικού.
Η ρίζα του θεωρείται αντιρευματική, αντιασθαματική, αντικοκιτική, αντιβρογχική, αντιαιμορραγική, αντιγαστρική και αντικαταρροϊκή. Η χρήση της έχει αναφερθεί και για την αντιμετώπιση νοσημάτων όπως βρογχίτιδα, φλεγμονές στόματος, Μύτης, Λαιμού, Στομάχι - Συνιστάται προσοχή.
Το εκχύλισμα του καρπού, καταστρέφει τους πολύποδες της μύτης.
Εξωτερικά επιθέματα νωπής μη βρασμένης ρίζας προκαλούν υπεραιμία στην πάσχουσα άρθρωση και ύφεση του άλγους, λόγω ερεθιστικής επίδρασης της αροίνης επί του δέρματος. Στην περίπτωση που βράζεται η αναλγητική της ενέργεια οφείλεται στη θερμότητα του επιθέματος και στις σαπωνίνες. Επίσης βρασμένη ή αποξηραμένη σαν επίθεμα εξωτερικά υποβοηθεί στην επούλωση ελκών λόγω της κολλώδους ουσίας (κόμμι) που περιέχει. Συμπεραίνεται ότι είναι γνωστή και διαδεδομένη η χρήση της ρίζας Arum Maculatum ως επιθέματος στην αρθρίτιδα από τους αρχαίους Έλληνες που την χρησιμοποιούσαν όμως νωπή και όχι βρασμένη. Σε άλλες περιοχές χρησιμοποιήται η βρασμένη ρίζα σαν επίθεμα.
Ως σκόνη η ημερήσια δοσολογία κυμαίνεται από 5-20 γραμμάρια και καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό. Σε μορφή καταπλάσματος ο πολτός της ρίζας συνδυάζεται με γάλα για προβλήματα ορχίτιδας και με λιναρόσπορο για προβλήματα ρευματικών, διαστρεμμάτων και δοθιηνώσεων.
Σημειώνουμε ξανά ότι η αροΐνη έγει γεύση καυστική και ελαφρώς πκιρή. Είναι ερεθιστική για το δέρμα και τοξική για το κεντρικό νευρικό σύστημα, με γεύση δηκτική και παρατεταμένα καυστική. Εσωτερικά προκαλεί οίδημα γλώσσας, εμετούς, σπασμούς, διαστολή κόρης, αναισθησία.
Αντίδοτα για δηλητηριάσεις είναι πρόκληση εμετού, δυνατός καφές, καφεΐνη, ζέσταμα του ασθενή με καταπλάσματα και θερμοφόρες, καρδιοτόνωση , τόνωση της περιφερειακής κυκλοφορίας .
Η ρίζα ξηρή ή καβουρδισμένη χάνει την καυστικότητά της.
Προσοχή: Όπως ισχύει με οποιοδήποτε βότανο ή συμπλήρωμα διατροφής, μην κάνετε χρήση εάν βρίσκεστε σε φαρμακευτική αγωγή και/ή δίχως να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας.
Κατευθενόμενοι από το Βουρνάζι για Αριστοδήμειο πέρνοντας το μονοπάτι για πήγαδο, μπορείτε να κατευθυνθείτε για το ποτάμι. Μια διαδρομή που θα σας ποτίσει με χρώματα και μυρωδιές από τη συμφωνία των βοτάνων που θα βρείτε στο δρόμο σας. Οι ελαιώνες είναι αναρίθμητοι.
Και αν είστε κουρασμένοι οι γλυκίριζες που θα βρείτε στο διάβα σας θα είναι πρόθυμες να σας γλυκάνουν και να συνεχίσετε τον περίπατό σας. Να έχετε πάντα μαζί σας ένα ξύλο για φίδια αλλά και τα σκυλιά που ίσως συναντήσετε.
Πηγές:
Χρήσεις
Το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα σαν η Μεγάλη Δρακοντιά ( εξ ου και Ρεκοντιά), ή άρον ή ίσαρον από τον Διοσκουρίδη. Το έργο του Διοσκουρίδη «Περί ύλης ιατρικής» ήταν απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες της εποχής. Είχε μελετήσει περισσότερα από 500 φυτά και τα κατέταξε σύμφωνα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, ανάλογα με τη δράση τους στις διάφορες ασθένειες του ανθρωπίνου σώματος. Μέχρι και το 16ο αιώνα στο βιβλίο αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες και ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή! Στην ανατολική Κρήτη βρέθηκε μία σαρκοφάγος που είναι διακοσμημένη με μοτίβο που πιθανόν είναι παρμένο από τη δρακοντιά.
Η σκόνη της ρίζας πινόμενη με νερό χρησιμοποιείτο σαν αφροδισιακό. Αναφέρεται από τον Ιπποκράτη, Γαληνό, Θεόφραστο και Πλίνιο.
Η ρίζα του θεωρείται αντιρευματική, αντιασθαματική, αντικοκιτική, αντιβρογχική, αντιαιμορραγική, αντιγαστρική και αντικαταρροϊκή. Η χρήση της έχει αναφερθεί και για την αντιμετώπιση νοσημάτων όπως βρογχίτιδα, φλεγμονές στόματος, Μύτης, Λαιμού, Στομάχι - Συνιστάται προσοχή.
Το εκχύλισμα του καρπού, καταστρέφει τους πολύποδες της μύτης.
Το φιδόχορτο είναι αποχρεμπιτικό στην περίπτωση άσθματος και χρόνιου βήχα , ενώ είναι και δυνατό ευκοίλιο . Χρησιμοποιείται ακόμα στην ομοιοπαθητική και συστήνεται σε περιπτώσεις γαστρίτιδας , αιμορραγιών και ερυθημάτων. Παλιότερα, ο Διοσκουρίδης σύστηνε την ώριμη, ξεραμένη στον ήλιο και κοπανισμένη ρίζα στους ασθματικούς, τη σκόνη της ρίζας με νερό ως αφροδισιακό, τη σκόνη ζυμωμένη με μέλι ως καθαριστική των κακοηθών και φαγεδαινικών ελκών και τέλος τη σκόνη ανακατωμένη με «λευκή άμπελο» (κουρμπένι ) ως καταστροφική των πολύποδων (ακόμα και των καρκινωμάτων), καθώς και προληπτική του δαγκώματος της οχιάς. Στην Ελλάδα υπάρχουν και σήμερα εμπειρικοί ( πρακτικοί) που υποστηρίζουν πως θεραπεύουν τη φυματίωση με τη ρίζα του φιδόχορτου.
Λόγω της υψηλής σύστασής του σε υδατάνθρακες τόσο η ρίζα όσο και τα φύλλα του αποτελούσε πολύ καλή τροφή για τους χοίρους αλλά και για τον άνθρωπο σε περιόδους ασιτίας. . Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου ζύμωναν ψωμί προσθέτωντας κομμάτια βρασμένης ρίζας.
Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη.
Μηχανισμοί δράσης - Συστατικά
Συστατικά: αροίνη (τοξικό συστατικό), άμυλο σε μεγάλη ποσότητα, σάκχαρο 4,5%, κολλώδεις ουσίες (κόμμι) 5,5%, βασσορίνη 5%, σαπωνίνες. Οι σαπωνίνες προκαλούν υπεραιμία των βλεννογόνων και αύξηση της αιμάτωσης των σπλάχνων με αποτέλεσμα να έχουν διουρητική, εκτρωτική, αφροδισιακή και σε συνδυασμό με άλλες ουσίες προκαλούν καθαρτική ενέργεια. Η βασσορίνη είναι πολυσακχαρίτης αδιάλυτος στο νερό, εντός του οποίου διογκούται στο 4πλάσιο (καθαρτική ενέργεια). Σε περιπτώσεις γαστριτίδων ή πεπτικού έλκους η ενέργεια οφείλεται στο περιεχόμενο κόμμι που επικαλύπτει τον βλεννογόνο, τον προασπίζει από βλαπτικές επιδράσεις, ελαττώνει τον πόνο και περιορίζει την φλεγμονή. Η αποχρεμπτική ενέργεια του αφεψήματος οφείλεται πιθανώς στην επί μακρόν διατηρούμενη θερμότητα επί καταπόσεως (λόγω της κολλώδους ουσίας που περιέχει) και στην αντανακλαστική αύξηση των εκκρίσεων της τραχείας και βρόγχων. Για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιείται και στην λαρυγγοτραχείτιδα, σε συνδυασμό με την προστατευτική επίδραση του κόμμεος.
Εξωτερικά επιθέματα νωπής μη βρασμένης ρίζας προκαλούν υπεραιμία στην πάσχουσα άρθρωση και ύφεση του άλγους, λόγω ερεθιστικής επίδρασης της αροίνης επί του δέρματος. Στην περίπτωση που βράζεται η αναλγητική της ενέργεια οφείλεται στη θερμότητα του επιθέματος και στις σαπωνίνες. Επίσης βρασμένη ή αποξηραμένη σαν επίθεμα εξωτερικά υποβοηθεί στην επούλωση ελκών λόγω της κολλώδους ουσίας (κόμμι) που περιέχει. Συμπεραίνεται ότι είναι γνωστή και διαδεδομένη η χρήση της ρίζας Arum Maculatum ως επιθέματος στην αρθρίτιδα από τους αρχαίους Έλληνες που την χρησιμοποιούσαν όμως νωπή και όχι βρασμένη. Σε άλλες περιοχές χρησιμοποιήται η βρασμένη ρίζα σαν επίθεμα.
Πρόσφατη δημοσίευση
Mια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2012 από τους HUSEYIN UGUZLAR, ESRA MALTAS*,SALIH YILDIZ στο περιοδικό
Journal of Food Biochemistry, (Volume 36, Issue 3, pages 285–291, June 2012 ) με τίτλο Screening of phytochemicals and antioxidant activity of Arum dioscoridis seeds παρατηρήθηκε οτι το μεθανολικό απόσταγμα των σπόρων του βοτάνου έδειξε μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση από τα αποστάγματα ακετόνης και εξανίου. Το κυρίως αντιοξειδωτικό σύμπλεγμα από το απόσταγμα μεθανόλης βρέθηκε να είναι το vitexin.
Eίναι πραγματικά ευχάριστο να βλέπει κανείς την θεραπευτική επιστήμη να γυρίζει στις ρίζες της...
Δοσολογία – παρενέργειες:
Δοσολογία – παρενέργειες:
Ως σκόνη η ημερήσια δοσολογία κυμαίνεται από 5-20 γραμμάρια και καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό. Σε μορφή καταπλάσματος ο πολτός της ρίζας συνδυάζεται με γάλα για προβλήματα ορχίτιδας και με λιναρόσπορο για προβλήματα ρευματικών, διαστρεμμάτων και δοθιηνώσεων.
Σημειώνουμε ξανά ότι η αροΐνη έγει γεύση καυστική και ελαφρώς πκιρή. Είναι ερεθιστική για το δέρμα και τοξική για το κεντρικό νευρικό σύστημα, με γεύση δηκτική και παρατεταμένα καυστική. Εσωτερικά προκαλεί οίδημα γλώσσας, εμετούς, σπασμούς, διαστολή κόρης, αναισθησία.
Οι δηλητηριάσεις μπορούν εύκολα να συμβούν στα παιδιά που τρώνε τις κόκκινες ράγες, οι οποίες έχουν μια κάπως γλυκιά γεύση αλλά και το έντονο κόκκινο χρώμα τους που τα ελκύει.
Η ρίζα ξηρή ή καβουρδισμένη χάνει την καυστικότητά της.
Υπενθυμίζουμε ότι όταν βραστεί ή αποξηρανθεί το φυτό, η αροίνη διασπάται.
Στις ελιές του κάμπου Μεσσηνίας και ιδιαίτερα στην περιοχή Αριστοδημείου-Βουρνάζιου θα εκπλαγείτε από τη συχνή εμφάνισή του. Στις παραπάνω φωτογραφίες φαίνεται το ύψος του αναλογικά με της ελιάς.
Και για να σας ξεκουράσουμε από τον επιστημονικό περίπατο, επανερχόμαστε στη φύση που πάντα ξεπληρώνει το κάθε μας βήμα κοντά της.
Και να μη βρείτε τη ρεκοντιά σίγουρα θα βρείτε το άφθονο τραγούδι των αργυροντυμένων ελιών,
που πρόθυμα θα πουλήσουν το ασήμι των φύλων τους περιμένοντας μια σας ματιά.
Φεύγοντας από τη Μεσσήνη πάντα φεύγετε πλούσιοι.
Κατευθενόμενοι από το Βουρνάζι για Αριστοδήμειο πέρνοντας το μονοπάτι για πήγαδο, μπορείτε να κατευθυνθείτε για το ποτάμι. Μια διαδρομή που θα σας ποτίσει με χρώματα και μυρωδιές από τη συμφωνία των βοτάνων που θα βρείτε στο δρόμο σας. Οι ελαιώνες είναι αναρίθμητοι.
Και αν είστε κουρασμένοι οι γλυκίριζες που θα βρείτε στο διάβα σας θα είναι πρόθυμες να σας γλυκάνουν και να συνεχίσετε τον περίπατό σας. Να έχετε πάντα μαζί σας ένα ξύλο για φίδια αλλά και τα σκυλιά που ίσως συναντήσετε.
Πηγές:
Τα βότανα και η Θεραπεία τους, Β' Τόμος, Εκδόσεις Αφοι Νάστου, Θεσσαλονίκη 1986-87
Ι.Ν.Λεπένσκυν Βοτανολόγου Εθνικού Βοτανολογικου κήπου ΕΣΣΔ.
Κέντρο Μελέτης Αρχαίας Θουρίας
www.phyto.gr
Aκολουθήστε τη παρέα μας με ένα Like στο Facebook ή αφήστε ένα σχόλιο παρακάτω. Η γνώμη σας μετράει.
www.phyto.gr
Aκολουθήστε τη παρέα μας με ένα Like στο Facebook ή αφήστε ένα σχόλιο παρακάτω. Η γνώμη σας μετράει.
